داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): راهنمای کامل
داروهای NSAID یا ضد التهابی غیر استروئیدی
داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) دسته‌ای از داروها هستند که برای کاهش درد، التهاب و تب مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها با مهار آنزیم‌های خاصی به نام سیکلوکسیژناز (COX) عمل می‌کنند که در تولید پروستاگلاندین‌ها نقش دارند. پروستاگلاندین‌ها موادی هستند که به واسطه افزایش التهاب، درد و تب تولید می‌شوند. NSAIDs در درمان بیماری‌های التهابی مزمن و دردهای حاد استفاده می‌شوند و یکی از پرکاربردترین گروه‌های دارویی هستند.
در این مقاله به معرفی کوتاهی از داروهای NSAID می پردازیم اما در صورتی که بخواهید به رفرنس های بین المللی پزشکی دست یابید، می توانید به این لینک مراجعه نمایید.
تاریخچه داروهای NSAID
تاریخچه استفاده از داروهای ضدالتهاب به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد، جایی که از گیاهان مانند پوست درخت بید برای کاهش درد و تب استفاده می‌شد. با این حال، کشف آسپرین در اواخر قرن نوزدهم به عنوان اولین NSAID شناخته شده، تحولی بزرگ در درمان درد و التهاب ایجاد کرد. پس از آن، داروهای دیگری مانند ایبوپروفن و ناپروکسن نیز توسعه یافتند.
انواع NSAIDs
NSAIDs به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- NSAIDs انتخابی COX-2
این دسته از داروها عمدتاً آنزیم COX-2 را مهار می‌کنند که بیشتر در فرآیند التهاب نقش دارد. مزیت اصلی این داروها، عوارض گوارشی کمتر نسبت به NSAIDs غیر انتخابی است. داروهایی مانند سلکوکسیب و ملوکسیکام از نمونه‌های این دسته هستند. این داروها اغلب برای بیماران با سابقه زخم معده و مشکلات گوارشی تجویز می‌شوند. - NSAIDs غیر انتخابی
این داروها هم آنزیم COX-1 و هم COX-2 را مهار می‌کنند. COX-1 در محافظت از پوشش معده نقش دارد و مهار آن می‌تواند منجر به عوارض گوارشی مانند زخم معده و خونریزی شود. داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن، و ناپروکسن از این دسته محسوب می‌شوند.
مکانیسم اثر NSAIDs
داروهای NSAID با مهار آنزیم‌های سیکلوکسیژناز (COX-1 و COX-2) از تولید پروستاگلاندین‌ها جلوگیری می‌کنند. پروستاگلاندین‌ها موادی هستند که باعث ایجاد درد، التهاب و تب می‌شوند. بنابراین، با کاهش تولید پروستاگلاندین‌ها، این داروها به کاهش درد، التهاب و تب کمک می‌کنند.
موارد استفاده از NSAIDs
- کاهش درد
NSAIDs برای کاهش دردهای خفیف تا متوسط مانند سردرد، دردهای عضلانی، دندان درد، و دردهای ناشی از آرتروز و نقرس استفاده می‌شوند. - کاهش التهاب
این داروها به طور گسترده در بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و نقرس برای کاهش التهاب مفاصل استفاده می‌شوند. - کاهش تب
NSAIDs می‌توانند تب ناشی از عفونت‌ها یا بیماری‌های دیگر را کاهش دهند. - پیشگیری از لخته شدن خون
آسپرین در دوزهای پایین برای پیشگیری از لخته شدن خون و کاهش خطر حمله قلبی و سکته مغزی استفاده می‌شود.
عوارض جانبی NSAIDs
استفاده از NSAIDs ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد که باید به دقت مدیریت شوند. برخی از این عوارض شامل:
- عوارض گوارشی
شایع‌ترین عارضه NSAIDs مشکلات گوارشی است. این داروها ممکن است باعث درد شکم، سوزش سر دل، تهوع، و در موارد شدید زخم معده و خونریزی شوند. - مشکلات کلیوی
داروهای NSAID ممکن است عملکرد کلیه را مختل کنند و در بیماران مبتلا به بیماری کلیوی یا افراد مسن باید با احتیاط مصرف شوند. - مشکلات قلبی
برخی از NSAIDs به خصوص داروهای غیر انتخابی، ممکن است خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهند. - آلرژی
برخی افراد ممکن است به NSAIDs حساسیت داشته باشند که می‌تواند منجر به واکنش‌های آلرژیک شدید مانند آنافیلاکسی شود.
داروهای پرکاربرد NSAIDs
برخی از NSAIDs پرکاربرد شامل موارد زیر هستند:
- آسپرین
یکی از قدیمی‌ترین NSAIDs است که علاوه بر خاصیت ضد درد و التهاب، برای پیشگیری از لخته شدن خون استفاده می‌شود. - ایبوپروفن
یکی از پرکاربردترین NSAIDs است که برای کاهش دردهای عمومی، التهاب و تب استفاده می‌شود. ایبوپروفن به دلیل دسترسی آسان و تحمل بالای گوارشی، محبوبیت زیادی دارد. - ناپروکسن
داروی دیگری است که برای کاهش دردهای عضلانی، التهاب و تب مورد استفاده قرار می‌گیرد و اثرات طولانی‌تری نسبت به ایبوپروفن دارد. - سلکوکسیب
NSAID انتخابی COX-2 است که خطر عوارض گوارشی کمتری دارد و برای بیماران مبتلا به زخم معده مناسب‌تر است.
مقایسه چند نمونه داروی NSAIDs مختلف
در جدول زیر، لیستی از ۲۰ داروی NSAID به همراه ویژگی‌های انتخابی/غیر انتخابی، اثرات اصلی و عوارض جانبی احتمالی ارائه شده است:
| نام دارو | انتخابی/غیر انتخابی | اثرات اصلی | عوارض جانبی احتمالی |
|---|---|---|---|
| آسپرین | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب، تب‌بر، پیشگیری از لخته | عوارض گوارشی، خطر خونریزی |
| ایبوپروفن | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب، تب‌بر | مشکلات گوارشی، کلیوی، قلبی |
| ناپروکسن | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب، تب‌بر | مشکلات گوارشی، کلیوی |
| سلکوکسیب | انتخابی COX-2 | ضد التهاب، ضد درد | مشکلات قلبی، عوارض گوارشی کمتر |
| دیکلوفناک | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | عوارض گوارشی، مشکلات کبدی و کلیوی |
| ملوکسیکام | انتخابی COX-2 | ضد درد، ضد التهاب | مشکلات قلبی، مشکلات گوارشی کمتر |
| ایندومتاسین | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | مشکلات گوارشی، افزایش فشار خون |
| پیروکسیکام | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | عوارض گوارشی شدید، خطر زخم معده |
| کتورولاک | غیر انتخابی | ضد درد قوی، ضد التهاب | مشکلات گوارشی، کلیوی، قلبی |
| اتودولاک | انتخابی COX-2 | ضد التهاب، ضد درد | مشکلات گوارشی کمتر، خطر قلبی |
| فنوپروفن | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | عوارض گوارشی، مشکلات کلیوی |
| سولینداک | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | عوارض گوارشی، خطر نارسایی کلیه |
| فلوکتافن | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | عوارض گوارشی، کلیوی |
| تولمتین | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | مشکلات گوارشی، خطر قلبی |
| نبیومتون | انتخابی COX-2 | ضد التهاب، ضد درد | مشکلات گوارشی کمتر، خطر قلبی |
| مفنامیک اسید | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | مشکلات گوارشی، کلیوی، خطر خونریزی |
| اکسی‌پروفن | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | مشکلات گوارشی، کلیوی، افزایش فشار خون |
| فلبامات | غیر انتخابی | ضد التهاب، ضد درد | عوارض گوارشی، مشکلات کبدی و کلیوی |
| مفلنامیک اسید | غیر انتخابی | ضد درد، ضد التهاب | مشکلات گوارشی، کلیوی، خونریزی معده |
| اکسیفناکسین | غیر انتخابی | ضد التهاب، ضد درد | مشکلات گوارشی، کلیوی، افزایش فشار خون |
این جدول نشان‌دهنده داروهای مختلف NSAID است که برخی انتخابی COX-2 هستند و به دلیل کاهش عوارض گوارشی در بیماران با مشکلات معده توصیه می‌شوند، در حالی که داروهای غیر انتخابی بیشتر برای دردهای عمومی و کوتاه‌مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توصیه‌های استفاده از NSAIDs
- مصرف با غذا
NSAIDs باید به همراه غذا یا شیر مصرف شوند تا خطر عوارض گوارشی کاهش یابد. - مصرف در کوتاه‌مدت
استفاده طولانی‌مدت از داروهای NSAID به دلیل خطرات کلیوی، گوارشی و قلبی توصیه نمی‌شود. این داروها باید برای کاهش دردهای حاد و در کوتاه‌ترین دوره ممکن مصرف شوند. - مشورت با پزشک
قبل از شروع مصرف NSAIDs، به خصوص در بیماران با سابقه بیماری‌های قلبی، کلیوی یا گوارشی، مشورت با پزشک ضروری است. - پرهیز از مصرف هم‌زمان با سایر داروها
NSAIDs ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشند. مثلاً مصرف هم‌زمان با داروهای ضد انعقاد خون یا داروهای کاهنده فشار خون ممکن است باعث افزایش خطر خونریزی یا کاهش اثر داروی ضد فشار خون شود.
خطرات استفاده از NSAIDs در بلندمدت
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف طولانی‌مدت NSAIDs می‌تواند منجر به مشکلات جدی کلیوی، گوارشی و قلبی شود. به خصوص در بیماران مسن‌تر، مصرف مداوم این داروها می‌تواند منجر به بروز زخم‌های گوارشی، خونریزی‌های داخلی، نارسایی کلیوی و افزایش خطر سکته قلبی و مغزی شود. از این رو، پزشکان معمولاً NSAIDs را برای مصرف کوتاه‌مدت تجویز می‌کنند.
داروهای NSAID در افراد خاص
برخی افراد باید با احتیاط بیشتری از NSAIDs استفاده کنند. این افراد شامل:
- افراد مبتلا به بیماری قلبی: برخی از NSAIDs ممکن است خطر حملات قلبی را افزایش دهند.
- افراد با سابقه زخم معده: NSAIDs غیر انتخابی می‌توانند باعث بدتر شدن زخم‌های معده شوند.
- زنان باردار: مصرف NSAIDs در دوران بارداری، به خصوص در سه‌ماهه سوم، ممکن است مشکلاتی برای جنین ایجاد کند.
جایگزین‌های NSAIDs
با توجه به عوارض جانبی NSAIDs، برخی افراد ممکن است نیاز به استفاده از جایگزین‌های دارویی داشته باشند. این جایگزین‌ها می‌توانند شامل:
- استامینوفن (پاراستامول): این دارو برای کاهش درد و تب بدون عوارض گوارشی NSAIDs مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما اثر ضدالتهابی ندارد.
- داروهای ضدالتهاب موضعی: برخی کرم‌ها و ژل‌های ضدالتهابی حاوی NSAIDs می‌توانند به جای مصرف خوراکی برای کاهش التهاب و درد موضعی استفاده شوند.
