اسطوخودوس و داروهای تولیدی از آن
اسطوخودوس یا لاوندر که در انگلیسی با نام Lavender و در زبان علمی به نام Lavandula officinalis شناخته می شود، یکی از مهمترین گیاهان دارویی در تمام دنیا است.
اسطوخودوس (لاوندر)
گیاه اسطوخودوس: یک نگاه جامع به تاریخ، خواص و کاربردها
گیاه اسطوخودوس، با نام علمی Lavandula angustifolia، یکی از گیاهان دارویی و زینتی با سابقه‌ای طولانی در تاریخ پزشکی و فرهنگی بشر است. این گیاه به دلیل رایحه خوشایند و خواص درمانی متنوع خود در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، ویژگی‌های گیاه‌شناسی، خواص درمانی و کاربردهای مختلف گیاه اسطوخودوس خواهیم پرداخت.
تاریخچه و فرهنگ
اسطوخودوس در اصل بومی نواحی مدیترانه‌ای است و در تاریخچه بشری به‌ویژه در روم باستان و مصر باستان کاربردهای گسترده‌ای داشته است. در روم باستان، این گیاه به‌عنوان یک افزودنی به حمام‌ها برای ایجاد رایحه‌ای مطبوع و بهبود تجربه حمام کردن استفاده می‌شد. همچنین، در مصر باستان، روغن اسطوخودوس برای نگهداری مومیایی‌ها و در مراسم مذهبی کاربرد داشت.
در قرون وسطی، گیاه اسطوخودوس به دلیل خواص ضدعفونی‌کننده‌اش مورد توجه قرار گرفت و در تهیه داروهای خانگی و ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده می‌شد. در دوره‌های بعدی، این گیاه به‌عنوان یک ماده زینتی و درمانی در باغ‌ها و خانه‌ها محبوب شد.
ویژگی‌های گیاه‌شناسی
گیاه اسطوخودوس به‌عنوان یک گیاه چندساله، با برگ‌های باریک و گلهای بنفش، آبی یا صورتی شناخته می‌شود. این گیاه عموماً به‌صورت بوته‌ای و با ارتفاعی بین ۳۰ تا ۹۰ سانتیمتر رشد می‌کند. گلهای آن به‌صورت خوشه‌های فشرده روی ساقه‌های نازک و بلند ظاهر می‌شوند.
خواص درمانی
۱. آرامش‌بخشی و کاهش استرس
یکی از شناخته‌شده‌ترین خواص اسطوخودوس، توانایی آن در کاهش استرس و اضطراب است. روغن اسطوخودوس به دلیل تأثیرات آرامبخش خود بر سیستم عصبی، به‌عنوان یک درمان طبیعی برای کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب استفاده می‌شود.
۲. ضد درد و ضد التهاب
روغن اسطوخودوس به‌عنوان یک تسکین‌دهنده طبیعی درد و التهاب شناخته می‌شود. این روغن می‌تواند در کاهش دردهای عضلانی و مفصلی، سردردها و دیگر دردهای عمومی مؤثر باشد.
۳. ضد عفونی‌کننده و درمان زخم‌ها
خواص ضدباکتریایی و ضدعفونی‌کننده روغن اسطوخودوس به تسریع روند بهبود زخم‌ها و جلوگیری از عفونت‌ها کمک می‌کند. این ویژگی‌ها آن را به یک گزینه مناسب برای درمان جراحات جزئی تبدیل می‌کند.
۴. بهبود سلامت پوست و مو
روغن اسطوخودوس به دلیل خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی خود، می‌تواند به بهبود مشکلات پوستی نظیر آکنه و جوش کمک کند. همچنین، این روغن به‌عنوان یک تقویت‌کننده طبیعی مو و درمان شوره سر شناخته می‌شود.
کاربردها
۱. آروماتراپی
روغن اسطوخودوس در آروماتراپی برای ایجاد حس آرامش و کاهش استرس استفاده می‌شود. پخش رایحه آن در فضا می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و ایجاد فضایی آرام کمک کند.
۲. مراقبت از پوست
این روغن به‌عنوان یک ماده طبیعی در تولید محصولات مراقبت از پوست مانند ماسک‌ها، تونرها و سرم‌ها به کار می‌رود. روغن اسطوخودوس می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود کیفیت پوست کمک کند.
۳. مراقبت از مو
افزودن روغن اسطوخودوس به شامپوها و ماسک‌های موی خانگی می‌تواند به تقویت و بهبود سلامت موها کمک کند. این روغن به کاهش ریزش مو و بهبود کیفیت پوست سر کمک می‌کند.
۴. تهیه محصولات خانگی
از روغن اسطوخودوس در تهیه محصولات خانگی نظیر صابون‌ها، لوسیون‌ها و شمع‌ها استفاده می‌شود. رایحه خوشایند و خواص درمانی این روغن آن را به گزینه‌ای محبوب در صنایع دستی و تولید محصولات خانگی تبدیل کرده است.
نحوه استفاده
برای بهره‌برداری از خواص گیاه اسطوخودوس، می‌توان از روغن آن به‌طور مستقیم یا به‌عنوان افزودنی در محصولات مختلف استفاده کرد. به‌عنوان مثال، برای استفاده موضعی بر روی پوست یا مو، روغن اسطوخودوس باید با روغن‌های حامل رقیق شود. همچنین، برای بهره‌برداری از خواص آرامبخش آن، می‌توان از دیفیوزرها برای پخش رایحه روغن استفاده کرد.
اسطوخودوس گیاهی چند ساله از خانواده نعناعیان Lamiaceae به شکل بوته کوچک به بلندی نیم متر و بسیار پرشاخه است.
از آنجا که اسم انگلیسی این گیاه Lavender است، در فارسی هم گاهی اوقات این گیاه به نام لاوندر یا اسانس آن به نام اسانس لاوندر شناخته می شود.
گلهای کوچک خوشه‌ای آبی یا قرمز سیر تا بنفش دارد و ارتفاعش در حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر است.
ساقه‌های این گیاه ۴ گوشه، برگ‌های کشیده و متقابل، پوشیده از کرک سفید پنبه‌ای می‌باشد. گل های آن که در بهار ظاهر می‌شود به رنگ بنفش تیره به صورت سنبله و دارای کرک‌های معطر است.
میوهٔ این گیاه ۴ فندقه‌ای است و هریک از آنان نیز پس از رسیدن، شکل بیضوی و رنگ قهوه‌ای شفاف پیدا می‌کنند. در سطح میوه ۳ زائده مشخص دیده می‌شود.
از کلیه قسمت‌های این گیاه مخصوصاً شاخه‌های برگدار آن بوی قوی ولی مطبوع استشمام می‌گردد.
در بعضی مناطق به دلیل ظاهر زیبایی که گیاه پس از گل دادن پیدا می‌نماید آن را به عنوان یک گیاه زینتی پرورش می‌دهند.
قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخه‌های برگدار و گل‌دار آن است که علاوه بر مصارف درمانی، اسانس‌گیری به عمل می‌آید.
اسانس این گیاه به عنوان یکی از گرانترین و پر مصرف ترین اسانس های گیاهی در صنعت عطرسازی کاربرد دارد.
در فرمولاسیون بسیاری از عطرهای گران قیمت دنیا در کنار اسانس های گران قیمتی همچون اسانس گل محمدی، از اسانس لاوندر هم استفاده شده است.
خواص درمانی
اسطوخودوس را شاید بتوان معروف ترین گیاه آرامبخش و ضد استرس و افسردگی و ضد اضطراب در تمام دنیا دانست.
این گیاه که گلهای زیبای ارغوانی رنگ آن در مزارع عظیم جنوب فرانسه و اسپانیا، پای ثابت عکاسی های هنری است، دارای اسانسی است که در صنایع عطرسازی و داروسازی بسیار کاربرد دارد.
اسانس اسطوخودوس گیاه از گل های آن به دست می آید، اگرچه که مقدار کمتری اسانس هم در برگ های آن وجود دارد.
این گیاه زیبا و ارزشمند در ایران هم به عنوان یک گیاه زینتی در فضای سبز شهری کاشته می شود و هم در بعضی مزارع توسط کشاورزان به منظور استفاده های دارویی پرورش می یابد.
فروشگاه های گل های زینتی باغچه ای، گلدان های آن را برای کاشت در باغچه به فروش می رسانند و می توانید با تهیه بوته این گیاه، آن را در باغچه یا تراس خانه خود بکارید.
در طب سنتی نیز از این گیاه به عنوان یک داروی کاهش دهنده سودا و درمان مشکلات سوداوی مثل بدخوابی، بدبینی، کابوس دیدن و سایر مشکلات مرتبط، استفاده می شود.
در ایران داروهای گیاهی زیادی از این گیاه دارویی تولید شده است که درمانگیاه بسیاری از آنها را برای خرید اینترنتی در دسترس شما قرار داده است.
در این مطلب به لیست داروهایی که از این گیاه ارزشمند تولید شده اند و خصوصیات هر کدام اشاره می کنیم.
شما می توانید با کلیک بر روی هر کدام از این داروها، به صفحه اختصاصی آن بروید و برای خرید اینترنتی آن اقدام کنید.
نام دارو |
فرم دارویی |
کاربردها |
| تونر اسطوخودوس عارضی | تونر صورت | آرامبخش ضد استرس |
| قطره خوراکی اسطوخودوس زردبند | قطره خوراکی | خواب آور و آرامبخش |
| شربت اسطوخودوس فراطب | شربت | ضد استرس و افسردگی، آرامبخش |
| روغن اسطوخودوس نوشاد | روغن خوراکی و موضعی | آرامبخش – ضد درد روماتیسم |
| لامیژکس باریج | قطره داخل گوش | درمان عفونت گوش |
| اطریفل اسطوخودوسی | قرص | ضد سودا و وسواس |
| شربت مفرح رفکیور شفانگر | شربت | آرامبخش و شادی آور |
| قطره اسطوخودوس الیس | قطره خوراکی | کاهش استرس و بی خوابی |
| شربت اسطوخودوس بیوفیتا | شربت خوراکی | آرامبخش و درمان بیخوابی |
| دمنوش اسطوخودوس گل کوه | دمنوش | ضد استرس |
نتیجه‌گیری
گیاه اسطوخودوس با تاریخچه‌ای طولانی و خواص درمانی متنوع، یکی از گیاهان مهم و ارزشمند در طب سنتی و مدرن است. از کاهش استرس و اضطراب گرفته تا بهبود سلامت پوست و مو، این گیاه به‌عنوان یک درمان طبیعی و مؤثر شناخته می‌شود. استفاده از روغن اسطوخودوس به‌عنوان یک افزودنی طبیعی در محصولات بهداشتی و درمانی، به سلامت و راحتی زندگی روزمره کمک می‌کند.
