پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی در ایران و جایگزین های گیاهی

پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی در ایران چیست؟ جایگزین های گیاهی برای آن چیست؟ داروی ضد افسردگی گیاهی از کجا بخرم؟

اینها سوالاتی است که ذهن بسیاری از افراد جامعه را مشغول خود کرده است و بسیاری از خوانندگان مجله درمانگیاه نیز در تلاشند تا با جستجوی اینترنتی، چند نمونه از پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی در ایران را بشناسند.

ما در این مطلب تلاش می کنیم که به این سوالات پاسخ بدهیم و شما را در یافتن بهترین داروی مناسب در این زمینه یاری دهیم.

اما قبل از اینکه بحث را درباره پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی شروع کنیم، لازم است که تعاریفی از افسردگی و معرفی انواع داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی داشته باشیم.

پس تا انتهای این مطلب را با ما همراه باشید.

افسردگی چیست؟

افسردگی که در زبان انگلیسی به عنوان Depression شناخته می شود، یکی از رایج ترین بیماری های روان و شاید رایج ترین آنها است و شامل احساس غم و اندوه مداوم و مزمن است.

بد نیست بدانید که احساس غم و اندوه یکی از واکنش های طبیعی بدن به وضعیت های نامناسب روحی و شرایط زندگی است که به عنوان یک سپر دفاعی در برابر استرس ها و تنش های روحی عمل می کند.

هنگامی که شما با یک ضربه روحی و فشار شدید مواجه می شوید، بدن با تغییر در میزان و نحوه تولید هورمون های موثر در خلق و خو، باعث ایجاد حالت افسردگی می شود تا فرد جنب و جوش کمتری داشته باشد و بتواند با کاهش فعالیت جسمی، دوران تنش روحی را سپری کند.

این حالت، اگر تا دو هفته هم طول بکشد ایرادی نداشته و برای سلامت روان مضر نیست اما مشکل زمانی ایجاد می شود که این حالت افسردگی بیش از دو هفته ادامه پیدا کند و در این حالت گفته می شود که فرد افسرده است.

البته باید دقت داشته باشید که افسردگی فصلی را که ناشی از تغییرات فصلی و آب و هوا است و معمولا در پاییز به وجود می آید با افسردگی واقعی اشتباه نگیرید.

افسردگی می تواند منجر به تغییرات اساسی در خواب، تغذیه، میل جنسی و … شود و حتی در بعضی موارد می تواند بر روی بیماری های جسمی نیز موثر باشد. در این حالت، به بیماری های جسمی که در اثر افسردگی ایجاد می شوند بیماری های روان تنی یا سایکوسوماتیک گفته می شود.

فردی که به افسردگی مبتلا باشد، از نظر امید به زندگی و انگیزه برای انجام کارها در وضعیت بسیار پایینی قرار دارد و احتمالا زندگی طبیعی او با اختلال مواجه می شود. به همین دلیل در صورتی که احساس غم و انوده فرد بیش از دو هفته به طول بیانجامد، می بایست با مراجعه به یک روانشناس یا روانپزشک به فکر درمان آن بود.

احساس غم و اندوه یک واکنش طبیعی بدن به ناملایمات زندگی است که در صورت کوتاه مدت بودن مشکل‌ساز نمی‌شود. اما فرد مبتلا به اختلال افسردگی علاوه‌بر داشتن روحیه بسیار پایین و بی‌انگیزه بودن نسبت به انجام وظایف خود، دارای چندین علامت بالینی هم خواهد بود. از همین‌رو زمانی که علائم و نشانه‌های این بیماری بیش از دو هفته طول بکشند باید فرد را نزد دکتر و متخصص روان شناس برد تا در مورد افسردگی و تاثیرات آن بررسی‌های لازم انجام شود.

راه های درمان افسردگی

درمان افسردگی روش های مختلفی دارد که در این زمینه باید از مشورت یک روانشناس و در صورت نیاز از یک روانپزشک کمک بگیرید.

از دیدگاه فرق روانشناس با روانپزشک باید در نظر داشته باشید که روانشناس فردی است در رشته روانشناسی تحصیل کرده و با انجام خدمات مشاوره ای و در شرایط خیلی خاص با تجویز چند داروی محدود که معمولا انواعی از پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی هستند اقدام به درمان افسردگی می کند.

روانشناسان معمولا در کلینیک های مشاوره و مددکاری اجتماعی مشغول به فعالیت هستند و انجام انواع تست افسردگی و شخصیت شناسی نیز از دیگر خدماتی است که یک روانشناس می تواند به شما ارائه دهد.

اما روانپزشک یک پزشک متخصص اعصاب و روان است که معمولا به وسیله دارو اقدام به درمان افسردگی می کند.

روانپزشکان معمولا می توانند با بررسی دقیق وضعیت جسمی و فیزیکی فرد و همچنین شرایط روحی او، بهترین داروی مناسب برای درمان افسردگی فرد را برای او تجویز کنند.

بعضی از روانپزشکان نیز با گذراندن دوره های روان درمانی، علاوه بر تجویز دارو اقدام به ارائه خدمات روان درمانی و مشاوره می کنند و از روان درمانی در کنار تجویز داروی ضد افسردگی برای درمان سریعتر و موثرتر بیمار بهره می برند.

با توجه به این شرایط، اگر به دنبال درمان افسردگی بدون دارو هستید، می بایست به یک روانشناس یا یک روانپزشک فعال در زمینه روان درمانی مراجعه کنید و اگر به دنبال سریعترین درمان افسردگی با دارو هستید یا می خواهید جدا از پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی، بهترین و موثرترین دارو برای شما تجویز شود، باید به یک روانپزشک (پزشک متخصص اعصاب و روان) مراجعه کنید.

اما باید بدانید علاوه بر دارو و مشاوره، راههای دیگری نیز برای درمان افسردگی وجود دارد.

شاید مهمترین روش درمان افسردگی بدون دارو بعد از مشاوره را بتوان روش های تحریک مغزی دانست.

اگر فرد دچار انواع شدیدی از افسردگی باشد که نگرانی هایی همچون روان پریشی یا خودکشی درباره او مطرح باشد، از روش های تحریک مغز با دستگاههایی که به وسیله برق و با کمک امواج مغناطیسی نقاط خاصی از مغز را تحریک می کنند، استفاده می شود.

درمان افسردگی به روش ECT، TMS و VNS از جمله روش های درمان افسردگی با تحریک مغزی هستند.

در این روش ها که توسط روانپزشک و در مکلینیک های روانپزشکی و توسط دستگاه های مخصوص انجام می شود، علاوه بر تحریک مغزی ممکن است همزمان از یک یا چند نوع پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی هم استفاده شود.

استفاده از طب سنتی و داروهای گیاهی، تغییر نوع تغذیه، تغییر سبک زندگی و برنامه ریزی کاری به صورتی که انجام کار و کسب موفقیت های کوچک بتواند حس مثبتی به بیمار بدهد می تواند از سایر راه های درمان افسردگی در خانه باشد.

انواع پر مصرف ترین داروهای ضد افسردگی

داروی ضد افسردگی به دارویی گفته می شود که بتواند علائم ناشی از افسردگی همچون بی انگیزگی و گوشه گیری، اضطراب، وسواس فکری و عملی، اختلال در خوردن (پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عصبی)، دردهای مزمن و بی دلیل و نوروپاتیک مثل فیبرومیالژیا و… را درمان کند.

داروهای ضد افسردگی یا Antidepressant ها در سه دسته اساسی دسته بندی می شوند.

• بازدارنده های بازجذب سروتونین یا SSRI ها
• سه حلقه ای ها
• مونو آمین اکسیدازها یا MAOI ها

بازدارنده های جذب سروتونین Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)

مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یک نوع از داروهای ضد افسردگی هستند که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. آنها عمدتا برای درمان افسردگی، به ویژه موارد مداوم یا شدید تجویز می شوند، و اغلب در ترکیب با یک درمان گفتاری مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده می شوند.

در دیدگاه دانشمندان علم روانپزشکی اینچنین تصور می شود که SSRI ها با افزایش سطح سروتونین در مغز کار می کنند.

سروتونین یک انتقال دهنده عصبی (یک ماده شیمیایی پیام رسان است که سیگنال ها را بین سلول های عصبی در مغز حمل می کند) است که تأثیر خوبی بر خلق و خو، احساسات و خواب و حتی میل جنسی دارد.

پس از ارسال پیام، سروتونین معمولاً توسط سلول‌های عصبی بازجذب می‌شود و اصطلاحا سروتونین تولید شده در بدن به این روش از بین می رود و نیاز به تولدی مجدد آن است.

داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین یا SSRI ها با مسدود کردن (“مهار”) بازجذب عمل می کنند و از بازجذب آن توسط سلول های عصبی جلوگیری می کنند، به این معنی که سروتونین بیشتری برای ارسال پیام های بیشتر بین سلول های عصبی مجاور در دسترس است.

خیلی ساده است اگر بگوییم افسردگی و شرایط مربوط به سلامت روان ناشی از سطوح پایین سروتونین است، اما افزایش سطح سروتونین می تواند علائم را بهبود بخشد و افراد را نسبت به انواع دیگر درمان ها مانند CBT واکنش نشان دهد.

انواع پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی که در دسته SSRI ها قرار می گیرند عبارتند از:

• سرترالین (Sertraline): یکی از داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است که برای درمان افسردگی، اضطراب، وسواس فکری-عملی، اختلالات خلقی و اختلالات مرتبط با خوردن کاربرد دارد.
• فلوکستین (Fluoxetine): این داروی SSRI برای بهبود علائم افسردگی اساسی، وسواس فکری-عملی و برخی اختلالات خوردن تجویز می‌شود.
• سیتالوپرام (Citalopram): از این داروی SSRI به‌منظور کاهش علائم افسردگی، وسواس فکری-عملی و مشکلات خوردن استفاده می‌شود.
• ونلافاکسین (Venlafaxine): دارویی از گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI) که در درمان افسردگی اساسی، اضطراب و وسواس مؤثر است.
• دوکسپین (Doxepin): یک داروی ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCA) است که برای مدیریت افسردگی شدید، اختلالات خواب، نوسانات خلقی و برخی مشکلات خوردن به کار می‌رود.
• اسکیتالوپرام (Escitalopram): از این داروی SSRI برای کاهش علائم افسردگی، وسواس و برخی اختلالات خوردن استفاده می‌شود.
• بوپروپیون (Bupropion): یک داروی ضدافسردگی با مکانیسم متفاوت است که علاوه بر درمان افسردگی، در ترک سیگار نیز مؤثر است.
• میرتازاپین (Mirtazapine): یک ضدافسردگی چهار حلقه‌ای که برای درمان افسردگی اساسی و بهبود اشتها در اختلالات خوردن تجویز می‌شود.
• بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines): این گروه از داروها شامل موادی مانند دیازپام و آلپرازولام بوده که برای کاهش اضطراب، اختلالات خلقی و بهبود خواب استفاده می‌شوند.
• والپروات (Valproate): این دارو برای درمان اختلالات خلقی مانند اختلال دوقطبی و مدیریت ADHD تجویز می‌شود و در برخی بیماری‌های روانپزشکی کاربرد دارد.

امروزه SSI ها شامل پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی در ایران و جهان هستند.

همچنین استفاده از این گروه داروها منجر به درمان زود انزالی در مردان می شود.

اما یکی از عوارض این داروها، کاهش میل جنسی است. یعنی در حالی که یک داروی SSRI باعث تاخیر در انزال شده و رابطه جنسی را برای طرفین لذتبخش تر می کند، از طرفی میل جنسی را کمتر می کند.

عوارض داروهای ضد افسردگی SSRI معمولا به صورت رعشه، بیقراری، احساس تهوع، بیخوابی و پریشانی در بعضی افراد بروز می کند. در این صورت می بایست گروه های دیگری داروهای ضد افسردگی را برای بیمار امتحان کرد. در ادامه به معرفی داروهای گیاهی درمان افسردگی نیز می پردازیم که می توانید همراه ما باشید.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA) Tricyclic Antidepressants

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و چهار حلقه ای که به آنها ضد افسردگی های حلقوی نیز گفته می شود، از اولین داروهای ضد افسردگی تولید شده هستند.

اگرچه این داروها در درمان افسردگی موثر هستند و هنوز هم گاهی کابرد دارند، اما به طور کلی در سال های اخیر با داروهای ضد افسردگی که عوارض جانبی کمتری ایجاد می کنند، جایگزین شده اند.

با این حال، داروهای ضد افسردگی حلقوی ممکن است گزینه خوبی برای برخی افراد باشد. در موارد خاص، به خصوص زمانی که سایر درمان ها شکست خورده باشند، افسردگی را تسکین می دهند.

داروهای ضد افسردگی حلقوی بسته به تعداد حلقه ها در ساختار شیمیایی آنها سه حلقه ای یا چهار حلقه ای تعیین می شوند – سه حلقه ای ها (Tricyclic Antidepressants) وچهار حلقه ای ها (Tetracyclic Antidepressants) نامیده می شوند.

از جمله معروفترین داروهای ضد افسردگی حلقوی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آنافرانیل (کلومیپرامین)
• آسندین (آموکساپین)
• الاویل (آمی تریپتیلین)
• نورپرامین (دزیپرامین)
• پاملور (نورتریپتیلین)
• سینکوان (دوکسپین)
• سورمونتیل (تریمی پرامین)
• توفرانیل (ایمی پرامین)

داروهای ضد افسردگی مونو آمین اکسیدازها یا MAOI ها

مهارکننده های مونوآمین اکسیداز یا MAOI ها مسئول مسدود کردن آنزیم مونوآمین اکسیداز هستند. آنزیم مونوآمین اکسیداز انواع مختلفی از انتقال دهنده های عصبی مغزمثل نوراپی نفرین، سروتونین، دوپامین و تیرامین را تجزیه می کند. MAOI ها تجزیه این انتقال دهنده های عصبی را مهار می کنند، بنابراین سطح آنها را افزایش می دهند و به آنها اجازه می دهند تا به اثرگذاری بر سلول هایی که تحت تأثیر افسردگی قرار گرفته اند، ادامه دهند.

دو نوع مونوآمین اکسیداز A و B وجود دارد. MAO A بیشتر در جفت، روده و کبد توزیع می شود، اما MAO B در مغز، کبد و پلاکت ها وجود دارد.

سروتونین و نورآدرنالین سوبستراهای MAO A هستند، اما فنیل اتیلامین، متیل هیستامین و تریپتامین سوبستراهای MAO B هستند. دوپامین و تیرامین توسط هر دو MAO A و B متابولیزه می شوند. سلژیلین و رازاگیلین مهارکننده های غیرقابل برگشت و انتخابی MAO نوع B هستند، اما سافین آمید است. یک مهارکننده برگشت پذیر و انتخابی MAO B

MAOI ها برگشت پذیر یا غیر قابل برگشت هستند. موکلوبماید نمونه ای از MAOI برگشت پذیر I (RIMA)، ترانیل سیپرومین، فنلزین، ایزوکاربوکسازید و سلژیلین است که به طور برگشت ناپذیر MAO را مهار می کنند. سلژیلین در دوزهای پایین یک مهارکننده انتخابی و برگشت ناپذیر MAO B است، اما در دوزهای بالاتر دیگر انتخابی نیست.

نکته مهم درباره MAOI ها این است که علاوه بر درمان افسردگی، می توانند به درمان اختلال دوقطبی نیز کمک کنند. لذا اگر علاوه بر جستجو برای پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی، به دنبال یافتن داروهای مناسب برای دوقطبی هم هستید، می توانید از این گروه دارویی البته فقط با مشورت روانپزشک کمک بگیرید.

باید دقت کنید که مصرف موادی که حاوی تیرامین هستند (مثل پنیر پرورده) همراه با این گروه دارویی می تواند منجر به بالا رفتن فشار خون شود. لذا در صورتی که از این دسته از داروهای ضد افسردگی استفاده می کنید باید به رژیم غذایی خود نیز دقت کافی را داشته باشید.

چهار نوع از پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی که در دسته MAOI ها قرار می گیرند عبارتند از:

• ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
• فنلزین (ناردیل)
• سلژیلین (امسام)
• ترانیل سیپرومین (پارنات)

انواع پر مصرف ترین داروی گیاهی ضد افسردگی

اگر بخواهیم پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی گیاهی را معرفی کنیم، ابتدا باید به گیاهانی که در تولید این داروها استفاده می شوند اشاره کنیم.

از جمله مهمترین گیاهان دارویی که برای درمان افسردگی به کار می روند، می توان به اسطوخودوس، سنبل الطیب، بادرنجبویه و گاوزبان اشاره کرد.

اسطوخودوس یا Lavender در تمام دنیا به عنوان پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی گیاهی شناخته می شود و تا کنون داروهای گیاهی ضد افسردگی زیادی از این گیاه تولید شده است.

در ایران هم محصولات متنوع و مختلفی از این گیاه تولید شده است که اکثرا اثر درمان افسردگی و ضد استرس و اضطراب دارند.

اگر به دنبال پر مصرف ترین داروی ضد افسردگی گیاهی هستید می توانید از محصولات تولید شده از این گیاه استفاده کنید.

گیاه سنبل الطیب که گاهی در ایران به نام علف گربه هم شناخته می شود، از جمله دیگر گیاهان پر مصرف در درمان افسردگی است.

سنبل الطیب هم مانند اسطوخودوس اثر ضد افسردگی و ضد استرس و اضطراب دارد.

بادرنجبویه و گاوزبان هم از جمله داروهای گیاهی هستند که می توانند برای درمان افسردگی بسیار مناسب باشند.

این دو گیاه به خصوص برای درمان خفقان (تپش قلب ناشی از استرس و افسردگی شدید) نیز موثر هستند.

در زیر لیست کاملی از داروهای ضد افسردگی گیاهی که در درمانگیاه در دسترس شما هستند را به صورت جدولی مرتب کرده ایم.

پرمصرف ترین داروهای گیاهی ضد افسردگی در ایران
قرص مود پلاس نوتراکس	قرص ترانکی وال
شربت مفرح ابریشمی فراطب	قرص نروکسین
شربت مفرح ابریشمی نیاک	شربت گل گاوزبان و عسل کیمیاگر
شربت سنبل الطیب (شربت والریان) زردبند	قطره هایپیران و قرص هایپیران
شربت نیک سودا فراطب	کپسول گل ساعتی پاسیفلورا
شربت مفرح رفکیور	قرص لیبیمکس باریج
شربت معدل سودا	تونر گلاب عارضی
قرص تراگزاکوم حکیم	قرص پرفوران
کپسول گل ساعتی ریلکس هرب	قطره خوراکی زعفران زردبند
تونر اسطوخودوس عارضی	شربت سنبل الطیب
قرص سداسر	قطره والرین گیاه اسانس
شربت گاوزبان فراطب	شربت گل محمدی بیوفیتا
روغن بنفشه نوشاد	شربت اسطوخودوس بیوفیتا
کپسول مریکر (سفوف خفقان)	شربت اسطوخودوس فراطب
قطره اسطوخودوس الیس	قطره خوراکی اسطوخودوس زردبند
شربت اسطوخودوس	قطره والریانا سینافرآور