گیاه کامفری (هماور): گیاهشناسی، خواص و عوارض
گیاه Symphytum officinale که در فارسی با نام های هماور، افعی گیاه و کامفری شناخته میشود، گیاهی چندساله و گلدار از خانواده Boraginaceae است. این گیاه همراه با ۳۴ گونه دیگر از جنس Symphytum به نام کامفری معروف است. نام لاتین این گیاه به معنی «شفا دادن» یا «با هم جوش خوردن» است که به استفادههای آن در طب سنتی باستان اشاره دارد. استفاده داخلی یا موضعی طولانیمدت از کامفری به دلیل پتانسیل بالای آن در ایجاد سمیت کبدی توصیه نمیشود.
تمایز گونهها
برای تمایز این گونه از سایر اعضای جنس Symphytum، این گیاه با نام کامفری معمولی یا کامفری واقعی شناخته میشود. نامهای دیگر آن در زبان انگلیسی عبارتند از boneset، knitbone، consound و slippery-root. (بیشتر)
زیستگاه
این گیاه بومی اروپا بوده و در مکانهای مرطوب و چمنزارها رشد میکند. کامفری در ایرلند و بریتانیا در نزدیکی کرانههای رودخانه و خندقها یافت میشود و به عنوان یک گونه معرفیشده و علف هرز در آمریکای شمالی نیز حضور دارد. گلهای این گیاه اغلب توسط زنبورهای عسل مورد استفاده قرار می گیرد.
تاریخچه
در طول قرنها، کامفری در آسیا، اروپا و بریتانیا به عنوان یک سبزی و داروی گیاهی کشت میشده است. نامهای اولیه این گیاه مانند knitbone یا boneset نشاندهنده استفاده تاریخی آن برای درمان پیچخوردگیها، کبودیها یا شکستگی استخوانها از طریق استفاده از ضماد برگها و ریشهها است. همچنین، ریشههای آن بهصورت خمیر درآورده شده و به دور اندام شکسته پیچیده میشده که پس از خشک شدن، به عنوان یک گچ سخت عمل میکرده است.
توصیف و ویژگیهای گیاهشناسی
کامفری در چمنزارهای مرطوب یا در امتداد کرانههای رودخانهها و خندقها در آسیای غربی، اروپا و آمریکای شمالی یافت میشود. این گیاه چندساله است، مقاومت سرما تا دمای ۳۵- درجه سانتیگراد دارد و نسبت به خشکی مقاوم است. ارتفاع این گیاه بین ۳۰ سانتیمتر تا ۱.۵ متر است و ساقههای منشعب و بالدار دارد. سیستم ریشه آن شامل یک ریشه عمودی عمیق است که ممکن است تا عمق ۱.۸ متری رشد کند. ریشههای داخلی آن سفید است و با پوستهای سیاه پوشیده شده است.
برگها به صورت متناوب روی ساقههای قائم قرار دارند و ساده، بزرگ، و عمدتاً دارای دمبرگ هستند. برگهای بالا بدون دمبرگ و با حاشیههایی هستند که روی ساقه ادامه مییابند. تعداد کروموزومهای آن بین ۲۴ تا ۵۴ متغیر است.
گلدهی و میوه
گلدهی این گیاه از ماه می تا ژوئن انجام میشود و گلآذینها در ابتدا بهصورت مارپیچ هستند و سپس باز میشوند. این گلها دارای دو ردیف از گلهای هرمافرودیت روی ساقههایی هستند که طول آنها بین ۲ تا ۶ میلیمتر است. طول گلها بین ۸ تا ۲۰ میلیمتر و عرض کاسبرگها ۱۲ تا ۱۸ میلیمتر است. رنگ گلها اغلب کرم تا زرد یا صورتی تا بنفش مایل به ارغوانی است. گیاه شهد زیادی تولید میکند و برخی زنبورها برای دسترسی به شهد، گلها را از کنارهها سوراخ میکنند.
طبقهبندی
نام لاتین officinale به کاربرد آن در تهیه داروهای گیاهی اشاره دارد. اولین توصیف علمی رسمی این گونه در سال ۱۷۵۳ توسط کارل لینه در کتاب Species Plantarum منتشر شد.
زیرگونهها شامل:
- subsp. uliginosum
- subsp. officinale
- subsp. bohemicum
یکی از هیبریدهای رایج این گیاه، Symphytum × uplandicum یا کامفری روسی است که از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است.
کاربرد در طب سنتی
در پزشکی عامیانه، ریشههای این گیاه بهصورت داخلی (دمنوش یا تنتور) یا خارجی (پماد، کمپرس یا عصاره الکلی) برای درمان انواع اختلالات استفاده میشده است. برخی منابع به استفاده از خمیر ریشه در نوشیدنیهای گرم برای کاهش درد کمر اشاره کردهاند. ضماد این گیاه نیز برای درمان شکستگی استخوانها مورد استفاده قرار میگرفته است. (منبع)
مهمترین اثراتی که برای این گیاه در منابع علمی ذکر شده شامل موارد زیر است.
- حاوی ویتامینهای ضروری: ویتامینهای A، E و C
- التیام استخوانهای شکسته
- کمک به درمان سنگ کیسه صفرا
- خوابآور طبیعی
- التیام زخم معده
- قطع اسهال
- درمان و التیام زخمها، ترک و شقاق نوک پستان
- کاهش ورم حنجره و گلودرد
- درمان تبخال
- ضد کرمهای رودهای
- تقویت قلب و رفع تپش قلب
- درمان عدم دفع ادرار و درد ناحیه شکم
- درمان ورم ناشی از سرمازدگی
- نرمکننده پوستهای خشک و حساس
- ایجاد گوشت تازه و ترمیم زخمها
- درمان بیماری سل
پماد آرتریکام 👈 حاوی عصاره گیاه کامفری برای تسکین درد عضلانی، درمان شکستگی ها و آرتروز
لطفا توجه داشته باشید که در مواردی که نیاز به مصرف گیاه هماور (کامفری) به صورت خوراکی است، حتما باید با تجویز و نظارت دقیق و مستمر پزشک انجام شود و به دلیل خطراتی که دارد نباید خودسرانه مصرف شود.
سمیت و اثرات جانبی
کامفری به طور خفیف سمی است. این گیاه مانند اکثر گیاهان خانواده Boraginaceae حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین است که ترکیبات سمی هستند و میتوانند خطر سمیت کبدی کشنده را افزایش دهند. در سال ۲۰۰۱، سازمان غذا و داروی ایالات متحده استفاده داخلی و مصرف روی زخمهای باز را به دلیل سمیت این ترکیبات ممنوع کرد.
مطالعهای در سال ۲۰۱۸ نشان داد که آلکالوئیدهای موجود در کامفری نه تنها برای انسان و دام سمی هستند، بلکه فرصتهایی برای توسعه دارو از این ترکیبات وجود دارد.
با توجه به مطالب فوق، داروهایی که از گیاه هماور تولید می شوند، همگی حالت استفاده موضعی (مثل ضماد و پماد و کرم) دارند و به هیچ وجه نباید بطور خودسرانه آن را به صورت خوراکی مصرف کرد و مصرف خوراکی آن فقط در شرایطی مجاز است که پزشک از نزدیک در جریان درمان بوده و مصرف آن را برای شما تجویز و نظارت مستمر داشته باشد.
