ناراحتی گوارشی مانند سوزش معده، حساسیت هایی مانند تب یونجه و همچنین حساسیت های فصلی، گرد و خاک، آلودگی هوا نیز می تواند باعث سرفه شود.

سیگار کشیدن زیاد نیز می تواند سبب آسیب به ریه و سرفه شود.

ریه و دستگاه تنفسی

ریه و دستگاه تنفسی به ما امکان تنفس می­‌دهد.

باعث می­‌شود اکسیژن وارد بدن شود (که به آن دم یا درون­داد گفته می­‌شود) و  دی­‌اکسید کربن را از بدن خارج می­‌کند (عمل بازدم یا برون­داد). به تبادل اکسیژن و کربن دی‌­اکسید، تنفس گفته می‌­شود.

 

دستگاه تنفسی شامل چه قسمت­‌هایی است؟

دستگاه تنفسی شامل بینی، دهان، حلق، حنجره، نای و شش­‌ها می­‌شود.

هوا از طریق بینی یا دهان وارد دستگاه تنفسی می­‌شود. اگر هوا وارد سوراخ‌­ های بینی شود، گرم و مرطوب می­‌شود.

موهای ریز به نام سیلیا (پرزچه) از مجرای بینی و سایر قسمت‌ ­های دستگاه تنفسی محافظت می­‌ کنند تا مانع از ورود گردو غبار و سایر ذراتی شود که از طریق هوا وارد بینی می­‌شود.

دو مجرای هوا (سوراخ بینی و دهان) در حلق یا گلو، پشت بینی و دهان، به‌ هم می­‌رسند.

حلق

بخشی از دستگاه گوارش نیز هست زیرا هم هوا و هم غذا را حمل می­‌کند.

این مسیر در انتهای حلق به دو قسمت تقسیم می­‌شود: یکی برای غذا- مری که به شکم منتهی می‌شود- و دیگری برای هوا.

دریچه­‌ی نای (اپیگلوت)، قسمت کوچکی از بافت، هنگام قورت دادن غذا مسیری را که تنها هوا از آن عبور می­‌کند­ را می ­‌پوشاند تا غذا و مایعات وارد ریه نشود. خرخره، یا حنجره، بالای لوله­‌ی مربوط به ورود هوا قرار دارد. این لوله­‌ کوتاه حاوی یک جفت تار صوتی است که با مرتعش شدن تولید صدا می­‌کند.

نای

نای که در ادامه حنجره قرار داد و در انتها به شش ها متصل می شود.

دیواره های آن با حلقه های سفت غضروف پوشیده شده است که بتواند آن را باز نگه دارد.

داخل نای را سلول های پرزچه ای مانند پوشانده است که می تواند از نای و شش ها در برابر ورود ذرات و مایعات بیگانه به درون جلوگیری کند.

انتهای نای به دو لوله­‌ی راست و چپ به نام نایچه تقسیم می­‌شود که به شش‌­ها متصل است.

نای خود به قسمت های کوچک تر با نام نایژک تقسیم می شود که در انتهای نایژک ها کیسه های هوا وجود دارد.

کیسه­‌ ریز هوا  آلوئول نام دارد و در واقع، تبادل اکسیژن و کربن دی ­‌اکسید در این­جا اتفاق می­‌ افتد.

هر فرد صدها میلیون آلوئول در ریه دارد. به مجموعه­‌ی آلوئول، نایژک و نایچه درخت نایچه‌­ای گفته می‌­شود.

شش هم دارای بافت ارتجاعی است که به آن اجازه می­‌دهد بدون تغییر شکل باد و خالی شود و با پوشش نازکی به نام پرده­ی جنب (Pleura) پوشیده شده است.

قفسه سینه کار محاظتی از شش ها و درخت نایچه ای و البته قلب را بر عهده دارد.

قسمت فوقانی و کناری قفسه‌­ سینه از دنده و عضلات متصل به آن تشکیل شده و انتهای آن را ماهیچه­‌ بزرگی به نام دیافراگم پوشانده است.

دیواره­‌ های سینه قفس محافظی به دور شش‌­ها و سایر قسمت‌­های قفسه­‌ی سینه تشکیل می­‌دهد.

 

ریه و دستگاه تنفسی چگونه عمل می‌­کند؟

سلول های بدن ما برای زنده ماندن نیاز به نفس کشیدن و اکسیژن دارد که این وظیفه اکسیژن رسانی بر عده ریه و دستگاه تنفسی است.

دستگاه تنفسی اکسیژن هوا وارد ریه ها می کند (دم) و هم زمان با آن دی اکسید کربن را از بدن خارج می کند. (بازدم)

با عمل دم، دیافراگم به سمت پایین و شکم حرکت می‌­کند و عضلات دنده آن را به بالا و به سمت بیرون می‌­کشند.

بدین‌­ترتیب، قفسه‌­ سینه بزرگ‌­تر می­‌شود و هوا را از دهان و بینی وارد ریه می­‌کند.

هنگام بازدم عکس این عمل اتفاق می افتد یعنی، دیافراگم به سمت بالا حرکت کرده و عضلات جداره­‌ سینه استراحت می‌­کنند.

بدین ­‌ترتیب، قفسه­‌ی سینه کوچک­‌تر می­‌شود و هوا را از طریق بینی و دهان از دستگاه تنفس بیرون می­‌دهد.

در هر چند ثانیه و با هر دم، هوا بخش زیادی از میلیون‌­ها آلوئول را پر می­‌کند.

 

چگونگی اکسیژن رسانی به اندام ها

اکسیژن در فرایندی به نام پخش از طریق مویرگ‌­ها (رگ‌­های نازک خون)، که دیواره­‌ی آلوئول را پوشانده‌­اند، از آلوئول به خون می­‌رسد.

این مایه حیات با ورود به جریان خون ما توسط هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون جذب خواهد شد.

بعد از این فرایند مسیر خون های پر از اکسیژن به سمت قلب حرکت کرده که قلب آن را از طریق شاهرگ به تمام اندام های بدن منتقل می کند.

اکسیژن در مویرگ ­‌های بافت بدن، از هموگلوبین جدا می­‌شود و به درون سلول‌­ها حرکت می‌­کند و سبب تنفس سلولی می شود.

سلول های بدن که در فرایند های مختلف تولید دی اکسید کربن کرده اند، در این زمان آنها را از طریق سیاهرگ به قلب باز می گردانند.

بعد بخش زیادی از آن در پلاسمای خون حل می­‌شود.

سپس خون سرشار از دی­‌اکسید کربن از طریق سیاهرگ به قلب باز می‌گردد. این خون از قلب به شش­‌ها پمپاژ می­‌شود و ریه  دی­‌اکسید کربن را برای بازدم به آلوئول می­‌فرستد.

 

چطور سرفه را درمان کنیم؟

در اکثر موارد، ویروس باعث بروز سرفه می­‌شود و باید دوره­‌ی آن طی شود. گاهی این مدت تا دو هفته به‌­طول می­‌انجامد. پزشکان معمولا آنتی بیوتیک تجویز نمی‌کنند زیرا آنتی بیوتیک تنها درمورد باکتری کاربرد دارد.

برای تسکین سرفه باید اول بدانیم که علت آن چیست و علت آن را برطرف کنیم و بعد از آنکه بدن توانست با علت آن مقابله کند، سرفه نیز از بین می رود.

ساده ترین راه ها برای درمان سرفه خشک و خلط دار استفاده از داروهای گیاهی بوده و همچنین بهتر است که از مایعات زیاد استفاده شود.

اغلب نیازی به مصرف دارو برای درمان سرفه نیست مگر این­که سرفه آن­قدر شدید باشد که نتوانید بخوابید.

شاید این داروها به توقف سرفه کمک کند ولی علت بروز آن را درمان نمی‌­کند.

در استفاده کردن از داروهای بدون نسخه نیز بهتر است که دوز مصرف آن را رعایت کنید تا بتوانید در کمترین زمان بیماری را درمان کنید.

 

علائم سرفه که نیاز به پزشک دارد:

اگر علائم زیر را دارید، می توانید سریعا با باید به پزشک مراجعه کرده و علائم خود را برای پزشک شرح دهید:

• اگر در نفس کشیدن مشکل دارید و سرفه سبب مشکل در نفس کشیدن شما می شود.
• سریع­‌تر از حد معمول نفس می­‌کشید.
• لب، صورت یا زبان شما کبود یا تیره شده است.
• تب شدید (مخصوصا اگر سرفه می­‌کنید اما آبریزش یا گرفتگی بینی ندارید)
• با هر تنفس صدای خروسک می­‌آید.
• در صورتی که با سرفه های زیاد خون بالا می آورید.
• هنگام تنفس خرخر می­‌کنید (صدای تو دماغی)
• هنگام بازدم خس­‌خس می­‌کنید (مگر این­که پزشک از قبل به شما گفته باشد درصورت آسم چه ­‌کار کنید.)
• آب بدنتان کم شده؛ ازجمله علائم آن می­‌توان به سرگیجه، خواب­‌آلودگی، خشکی یا چسبندگی دهان، گودی چشم، گریه­‌ بدون اشک یا کم­‌ ادراری اشاره کرد.

انواع مختلف سرفه

در ادامه به بررسی انواع سرفه می پردازیم که شما می توانید یک مطالعه اجمالی روی آنها داشته باشید.

برای درمان سرفه بهتر است که ابتدا بدانید دلیل آن چیست و بعد از آن نسبت به درمان خانگی آن و یا مراجعه به پزشک تصمیم بگیرید.

شایع‌­ترین انواع سرفه عبارت است از:

• سرفه‌­ خشک
• سیاه ­‌سرفه
• سرفه همراه با خس‌ ­خس
• سرفه شبانه
• سرفه در روز
• سرفه همراه با تب
• سرفه‌­ های دائم

۱. سرفه­‌ خشک

اغلب به ­‌دلیل ورم راه هوای فوقانی رخ می‌­دهد. در اکثر موارد، سرفه­‌ی خشک حاصل دم‌گاه، ورم حنجره و نای است. مسیر ورود هوای کودکان کوچک‌­تر است و درصورت التهاب عمل تنفس را دشوار می ­‌سازد. بچه ­‌های زیر سه سال بیشتر در معرض این نوع سرفه قرار دارند زیرا راه ورود هوای آن­ها بسیار باریک است.

این سرفه به ­‌صورت ناگهانی و اغلب اواسط شب شروع می ­‌شود. این کودکان خرخر هم می­‌ کنند که به تنفس پر سروصدا و دشوار هنگام دم گفته می ­‌شود.

۲. سیاه­‌سرفه

به عفونت راه هوا توسط یک باکتری به نام بوردتلا پرتوزیس، سیاه­‌سرفه (پرتوزیس) گفته می­‌شود.

کودکان مبتلا به پرتوزیس پشت سر هم بدون مجال برای تنفس سرفه می­‌کنند.

پس از پایان سرفه، یک نفس عمیق می­‌کشند که صدای خروسک می­‌دهد.

ازجمله سایر علائم آن می­‌توان به آبریزش بینی، عطسه، سرفه­‌ خفیف و تب با درجه­‌ی پایین اشاره کرد.

ممکن است سیاه­‌سرفه در هر سنی رخ دهد اما در نوزادان زیر یک سال که واکسن پرتوزیس را نزده‌­اند شدیدتر است.

این واکسن جزو واکسن سه‌گانه (دیفتری، کزاز، سیاه ­سرفه) است. پرتوزیس بسیار مسری است به­‌همین دلیل تمام کودکان باید در دو، چهار، ۶، ۱۵ ماهگی و ۴ تا ۶ سالگی واکسن پرتوزیس را بزنند.

۳. سرفه همراه با خس‌­خس

اگر فرد هنگام بازدم خس­‌خس می‌کند (صدای صوت)، بدین معنی است که راه تحتانی ورود هوا ملتهب شده است.

این شرایط در صورت آسم یا عفونت ویروسی برونشیت رخ می­‌دهد. اگر راه تحتانی ورود هوا توسط جسم خارجی مسدود شود نیز خس‌­خس به‌ ­وجود می­‌آید.

۴. سرفه‌­ شبانه

در بسیاری از موارد سرفه هنگام شب تشدید می­‌شود. زمانی که فرد سرما خورده است، مخاط بینی و سینوزیت از گلو تخلیه و باعث سرفه حین خواب می‌­شود.

در صورتی که سرفه ها آنقدر زیاد بوده که سبب آن شود که نتوانید بخوابید نیاز به پیگیری دارد.

آسم هم باعث عود سرفه در شب می­‌شود زیرا راه‌­های ورود هوا هنگام شب حساس تر بوده و بنابراین سرفه ها بیشتر می شود.

برای درمان سرفه های ناشی از آسم می توان از داروی گیاهی ضد آسم شرکت سینافرآور ضد آسم استفاده کرد.

این محصول گیاهی خس خس سینه را بر طرف و سبب بهبود علائم ناشی از آسم می شود.

۵. سرفه در روز

هوای سرد یا فعالیت باعث تشدید سرفه در روز می­‌شود. حتما حواستان باشد چیزی در خانه – مانند خوشبوکننده­‌ی هوا، حیوان خانگی یا دود (به خصوص دود تنباکو)- باعث ایجاد سرفه در فرد نشود.

۶. سرفه همراه با تب

احتمالا فردی که سرفه می کند و تب خفیف و آبریزش بینی دارد سرما خورده است. اما سرفه به همراه تب ۳۹ درجه­‌ی سانتی­‌گراد یا بیشتر می‌­تواند در اثر سینه­‌پهلو باشد، به­‌خصوص اگر فرد ضعیف است و تندتند نفس می‌­کشد. در این صورت، فورا با پزشک تماس بگیرید.

۷. سرفه‌‌­ی دائم

معمولا سرفه در اثر سرماخوردگی ویروسی، به­‌خصوص اگر فرد پشت سر هم سرما بخورد، تا چند هفته باقی می­‌ماند. آسم، آلرژی یا عفونت مزمن در سینوزیت نیز باعث سرفه‌های طولانی و مداوم می­‌شود. اگر فرد پس از سه هفته هنوز هم سرفه می‌­کند، با پزشک تماس بگیرید.